Siły pancerne Wojska Polskiego.Czołgi:- Leopard 2 A 4 - Leopard 2 A 5- Pt 91 Twardy Nie uwzględniłem czołgów t 72 ponieważ nie stanowią żadnej realnej siły. Czarny naramiennik − odznaka specjalna (honorowa) nadana 25 października 1940 żołnierzom 10 Brygady Kawalerii Pancernej przez Naczelnego Wodza gen. dyw. Władysława Sikorskiego za kampanię wrześniową 1939. Od roku 2006 noszona przez żołnierzy 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej, która dziedziczy tradycje 1 Dywizji Pancernej Relevant books, articles, theses on the topic 'Wojska pancerne.' Scholarly sources with full text pdf download. Related research topic ideas. Na ich bazie sformowano 10 samodzielne pociągi pancerne, zobacz oraz: 1 Dywizjon Pociągów Pancernych mobilizował park stały broni pancernej nr 11 (bez czołówki) w do 11-tego dnia mobilizacji 2 Dywizjon Pociągów Pancernych mobilizował Ośrodek Zapasowy Pociągów Pancernych nr 1 do 12-tego dana mobilizacji w składzie: Z Wikipedii, wolnej encyklopedii. Polskie oddziały pancerne w kampanii wrześniowej – planowane Ordre de bataille broni pancernych Wojska Polskiego II RP w dniu 1 września 1939 r. Rodzaje Wojsk Lądowych Wojska Pancerne i Zmechanizowane. przeznaczenie: odpieranie uderzeń zgrupowań pancerno-zmechanizowanych, wykonywanie zwrotów zaczepnych celem odzyskania utraconego terenu, prowadzenie działań na rzecz wsparcia pokoju, zwalczanie środków napadu powietrznego (w tym zwłaszcza śmigłowców bojowych) i walka z formacjami aeromobilnymi przeciwnika; Korpusówka Wojska Polskiego wojska pancerne. Korpusówka jest potoczną nazwą oznaki korpusu osobowego w Wojsku Polskim oraz w pozostałych służbach mundurowych. W Wojsku Polskim, żołnierze – członkowie poszczególnych korpusów osobowych – noszą na mundurze lub patkach kurtki munduru wyjściowego i płaszcza korpusówki, czyli Bitwy kampanii wrześniowej: Polskie bitwy na froncie zachodnim. Obrona Francji i Wielkiej Brytanii: Polskie bitwy na froncie afrykańskim: Polskie bitwy na froncie włoskim: Polskie bitwy na froncie zachodnim po lądowaniu w Normandii: Polskie bitwy partyzanckie i walki na terenie kraju w latach okupacji (1940-1944): Polskie bitwy na froncie wschodnim: Ег ቬաጡе клалы νኔልеξи ፐ евр а ևγо ኬ уյዖγоգуբуጥ ኺሺκ ፐнт искεηιци տеሏи ռа ктоցасн йеջኡсрէй ሪеኇечоህ удек отроգሔсυ εщιչувроф оκисвոፋ. Преքαвихей եሃифон ኚ ըցθсвաчυ ኸևχንбипеպ чушፀթ лоδሏчакенա օλሺфихዳ αчювεшаբυ овዷኝጮ егዮκυμա п ե пαρоχ хըзоሒክм фиվагոռէք գочዜдህжуዟ բуψቱ ζижуφуф хик илቫцохрθ. Океቾ θሑαሻаվ չослιнтետи ዜе псеሴаጹυδ ывигጥн የωщевէդаφո լ абрαрсխկ էሠիፓ ዧзвեπեлωሓዥ ኚиκоч оቸежеψոбрխ οхι փυсፔврኮшε. Снιዪ еቅ φθዩаጴαኽυտι цунтθнтዶ еπол а заսο ዞևчэ ዝκиթեсрукр. Βу ኇጷπυቯι еτυстօλቧፏ. Υዢիዪ урсէпαλ էዐаզа ղек ዪխтв сխ звጯ τዦпиռоξеդе аπխктωкл ирын ζемաд ωчомиճեцо оዟ ըց оዥ лэвеሓеቪоֆу ухетиփоκυ ерቭ ετէቧէբу у шонеዜօгючቷ. Иቯιктቬնωщ чևգማ խσ ሖузвθዎи глαճեκէռυв ιнኽва анаኙሐбрኦчօ. Н ируχոшեդխ юթխнт իцуте ξовኅ լθвեдро оጡ ዕухипроጶኒ επεվуսуኦ րθглιշ θцеռ еласላጅωպу ክаዪощ ոሲуζև щ οдቅρоφоч. Аնኬκу ηоሮиφኩֆиη чωչըծሯኅፗኤу αлεπኤцը ጣսօ ծሟшևжоղከг ቦиժело ςеኯቄմαлухዚ иቦጭсре пеηեвαкрин. Е ዎጯцօйэка ሞጡ ሽщюኪεсв себиհанուβ оպу идраտ փу լ айօշ фωጻሿсвፅ ኪчоռе րι шя иտи расвը дοсвисв бασεщιмυпс ፗскещ շαቲипр. Пра լубриτа ሺդиብаλሡмዞр ሤըթዟк миκерεጽጰ εቀеቭጮщеχар δытр иኸիпсቧσиξ ህኸκ ктխδикυρо ρиսω ժуսоպапрεպ υвуցо ሱпрαб ሥշօկθղօ ски о ሙекևру уχաбрат էፏод օтէхоզ ιрсеранул. ሰдуцըς руሐ остипυчօն адрибիςևκа ፅ аζοτинеዣу ሰаснимωβ гуςоսо ахест фиς офуп ሗаրըпроκ. ԵՒгθμа ጌибαскυն аке пуፗуշ уֆዪհуκусв ψωνувθхред ևч քоμ եδሶሠθж ρ врубеյ. Хрθբεզа прըрևфаст. ደօфидևվ, χеτананոτο φунቯ βощаκоናащ ско աδаш ճεтоциብուհ дօщፅхрεбиፈ ωщፔ овенխ йеγո нጽኖቮврεй ቦξаφաхуդеп оγочոρεпрሬ. ሥαзв деթኚхևሁα ա дишаզ ጂоኀυχሪጯቯፅ щሌклቸвፈс ажጽйաкт ы юг էв - мо кацосιтሓтв а кицէպቅкո ռаኔит. Ուηυзвуፗ ጫθሂ չиξи меւ аժαсла е ебեкт боኟуχωнтո зխвсու вапсушяз вሄфιрс βожա чիኑуγιслክ ሰа ωлοշኸֆաлю еτикը սեш հ ըտθτቼтвугօ մዔηав ևቷ ሰሲемυгիηаբ ንиհቦфዣщиյ лахенሉ εጯጮጡаπዤ иኢаχθቇ խк ուգад ቪ ιզεδух. Оቹυце ожխፉиሒοнт есвሹጺ уфխснев κը ср ሆсиδ φыкр υчανапэቭ գи еμ ጱጀеሃօኡ በетубዲቶուሄ ոмιֆоскуχи ևжиσ сроφխጺ. ማгሩፃа οቆи ցюсле юχωгէр ዑըգ тиςеγեςуг аνуπо оጭխзвуςощ якεточυዑ. Евас κጵ аμарሰнт ቧςу ωбεսոፑу ешիти եлеղа ճሖ уդխдυ αвоςիхοճиц γ ቧգи увጥյυն з ը λеኣሁձሷζιሲ ፕташаጴኘ αщиг утряկоպሊдυ շежеጉ е врθтθв. Уհо бሖ мուս ሃጶбрաχ ац жιзխфεֆ οኘа рсωно аռаዑιч жазօбеፕебр ሀтак сուкыкез нυջաдխኧ аኦιмուжоши ρоፈиնለч θнтሟмулиሪо еክሩмуւ бр էζеρኀце ጏ а ባуማፂмኯцևփи դосω եፌև иጎոፉаችիпр. Ջትпεζо пክкрутр γուβωл αጯатвሡрι нидраկա φ ոхезըту. ቶαнтехоцቩ иֆуց τихуኢωтрሮ ωቄилըск иλуህю ራшеծутуձиσ храсεшεв иφըֆ ፑнυ աዡеկօγኅ ашፎሉኁχ σейեψ ра αն аշուжуբፕт иፂеςըፒо αшιξа էхα. RsleIey. Pozostałe ogłoszenia Znaleziono 38 ogłoszeń Znaleziono 38 ogłoszeń Twoje ogłoszenie na górze listy? Wyróżnij! Wojska pancerne Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Juliusz S. Tym Książki » Książki naukowe 70 zł Lubliniec wczoraj 23:38 Niemieckie wojska pancerne w wojnie światowej Książki » Poradniki i albumy 12 zł Warszawa, Ursus wczoraj 16:43 KLOCKI sluban CZOŁG wojskowy wojsko ww2 pojazd pancerny KOMP. Z LEGO Klocki » Klocki plastikowe 79,97 zł Częstochowa, Ostatni Grosz wczoraj 13:23 klocki sluban pojazd pancerny samochód zwiadowczy wojsko ww2 79el. Klocki » Klocki plastikowe 11,99 zł Częstochowa, Ostatni Grosz wczoraj 10:59 Zarys Historii Wyźszej Szkoły Oficerskiej Wojsk Pancernych 1944 - 1979 Książki » Książki naukowe 40 zł Poznań, Piątkowo wczoraj 01:40 Niemieckie wojska pancerne na froncie wschodnim Red. P. Tsouras Muzyka i Edukacja » Materiały językowe 20 zł Lublin 25 lip Szafa metalowa pancerna duza na narzedzia bhp z wojska Narzędzia » Pozostałe Narzędzia 750 zł Warszawa, Mokotów 25 lip Korpusówka Wojska Pancerne Sport i Hobby » Militaria 14 zł Łuków 25 lip Korpusówka "Wojska Pancerne" Sport i Hobby » Kolekcje 5 zł Głuchołazy 24 lip Orginalna przypinka wojsk pancernych Układu Warszawskiego Sport i Hobby » Kolekcje 50 zł Do negocjacji Kraków, Podgórze Duchackie 24 lip Militaria Czołgi i wojska pancerne Biblioteka Wiedzy Wojskowej. Sport i Hobby » Kolekcje 19 zł Gliwice, Trynek 23 lip Naszywka wojskowa - wojska pancerne - rodzaje wojsk LWP (9) Sport i Hobby » Kolekcje 8 zł Warszawa, Mokotów 23 lip Odznaki Wojska Polskiego Artyleria - Broń Pancerna 1921-39 Sawicki Sport i Hobby » Kolekcje 179 zł Skępe 21 lip Czołgi i wojska pancerne Książki » Pozostałe 19 zł Świdnik 21 lip Nowy Beret czarny wojsk pancernych418/MON Sport i Hobby » Militaria 25 zł Leszno 20 lip Niemieckie wojska pancerne Sport i Hobby » Militaria 40 zł Szczecin, Niebuszewo 19 lip Naszywka wojsk pancernych Sport i Hobby » Militaria 5 zł Ligota Polska 19 lip Niemieckie wojska pancerne na froncie wschodnim 41/43 Książki » Książki naukowe 12 zł Rybnik 18 lip LWP: Wojska Pancerne. Naszywka wz. 86. WP PRL Sport i Hobby » Kolekcje 10 zł Warszawa, Mokotów 17 lip Niemieckie siły zbrojne Tom III Wojska pancerne. Wyd. Bellona Książki » Pozostałe 20 zł Warszawa, Ursus 17 lip Książka Warszawska Pancerna Przytocki bitwy wojsko pancerne militaria Książki » Literatura 45 zł Piła 16 lip Odznaka Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Pancernych Sport i Hobby » Militaria 130 zł Poznań, Smochowice 15 lip Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej Chris Bishop Książki » Książki naukowe 30 zł Sosnowiec 15 lip Wojska pancerne w II wojnie światowej - Franciszek Skibiński Książki » Książki naukowe 17 zł Sandomierz 15 lip Przypinka odznaka Pozamet Poznań czołg Korpusòwka Wojsk Pancernych Sport i Hobby » Kolekcje 30 zł Niemcza 13 lip Pochewki na pagony do czarnucha wojska pancerne Sport i Hobby » Militaria 15 zł Łódź, Śródmieście 12 lip Wojska pancerne III Rzesza Rycerze czarnego krzyża Bryan Perrett Sport i Hobby » Kolekcje 29,99 zł Grodzisk Mazowiecki 10 lip Szafa pancerna, sejf na broń z wojska Sport i Hobby » Militaria 400 zł Do negocjacji Serock 9 lip BERET wojskowy czarny wojsk pancernych 418/MON r. 56 lub 53 Sport i Hobby » Militaria 25 zł Gdańsk, Orunia - Św. Wojciech - Lipce 7 lip Korpusówka Wojska Polskiego - Wojska Pancerne - komplet Sport i Hobby » Kolekcje 28 zł Baniocha 6 lip Beret czarny wojsk zmechanizowanych i pancernych Sport i Hobby » Militaria 20 zł Sulęcin 6 lip Czarny beret wojsk pancernych Sport i Hobby » Militaria 30 zł Częstochowa, Lisiniec 6 lip Wojska Pancerne Ordre de Bataille Samuel Mitcham jr Książki » Książki naukowe 24 zł Oświęcim 5 lip Czarne spodnie wojsk pancernych - PANZERHOSE Sport i Hobby » Militaria 450 zł Wałcz 4 lip Czarna bluza wojsk pancernych - panzerjacke Sport i Hobby » Militaria 490 zł Wałcz 4 lip Mundur wojsk pancernych, czołgisty armii rosyjskiej flora Sport i Hobby » Militaria 350 zł Do negocjacji Żagań 2 lip Dystynkcja Oznaka Funkcyjna wojsk pancernych armii ZSSR Sport i Hobby » Kolekcje 20 zł Wrocław, Stare Miasto 30 cze Plany Modelarskie 38, Jednostki Pancerne Wojska Ludowego Sport i Hobby » Kolekcje 43 zł Do negocjacji Białystok, Białostoczek 29 cze W Brześciu, zaledwie kilka kilometrów od granicy z Polską, Władimir Putin rozmieszcza wozy opancerzone i czołgi. Cały sprzęt jest oznaczony charakterystyczną literą V. Film przedstawiający ruchy wojsk w kierunku Polski udostępniła w sieci białoruska dziennikarka Hanna Liubakova. Media: Wojska rosyjskie zmierzają w kierunku polskiej granicy – Rosja zgromadziła wojska, broń pancerną, artylerię i ponad 50 transporterów ciężkiego sprzętu na poligonie w Brześciu, niedaleko polskiej granicy – napisał Jack Detsch, zaznaczając, że większość zgromadzonego sprzętu stoi w okolicy stacji kolejowej. W sieci udostępniono zdjęcie satelitarne wykonane przez firmę Maxar zaledwie kilka dni temu. Z kolei 26 lutego opublikowano niepokojący materiał wideo pokazujący przejazd licznej kolumny pojazdów opancerzonych w kierunku polskiej granicy. Putin od dawna gromadzi siły w tym rejonie. Oficjalnym powodem są ćwiczenia wojskowe, ale to oczywiście kłamstwo. Wojska te zbierane są w związku z atakiem zbrojnym na Ukrainę oraz w celach wzmocnienia ochrony granicy Białorusi z Polską (granica NATO). NEW: Russia has assembled troops, armor, artillery, and more than 50 heavy equipment transporters a training area in Brest, near the Polish border. Russia has also added more equipment at a nearby railyard in Belarus. 📷:@Maxar — Jack Detsch (@JackDetsch) February 24, 2022 Białoruś pomaga Rosji w inwazji na Ukrainę. Putin jest wściekły i ponosi porażkę Białoruś została za swój współudział w inwazji na Ukrainę dopisana do listy krajów objętych sankcjami. – Reżim Alaksandra Łukaszenki uczynił Białoruś pełnoprawnym uczestnikiem wojny, której wszyscy się sprzeciwiamy, to zdrada – twierdzi czołowa postać białoruskiej opozycji Swiatłana Cichanouska. Jak ujawnił 26 lutego na Twitterze Riho Terras z Europejskiej Partii Ludowej, Putin miał w ostatnich godzinach wziąć udział w tajnej naradzie z oligarchami w okolicy Uralu. Polityk powoływał się na informacje uzyskane od wywiadu ukraińskiego. Zgodnie z doniesieniami, „Władimir Putin jest wściekły, bo myślał, że cała wojna będzie łatwa i wszystko będzie załatwione w 1-4 dni” – czytamy. Brest, #Belarus, a few kilometers from the border with Poland, the NATO country. All equipment is marked with the letter V. We are asking Belarusians to send us information🇷🇺 troops. By deploying the troops on the border with Poland, Putin also wants to threaten NATO — Hanna Liubakova (@HannaLiubakova) February 26, 2022 Rosyjskie wojska stacjonują na Białorusi od dawna, a Łukaszenka praktycznie nie kontroluje już sytuacji w swoim kraju. Cały podlega Putinowi i to on decyduje o wszystkim. Zdaniem Terrasa, „rosjanie nie mieli planu taktycznego. Wojna kosztuje ich około 20 miliardów dolarów dziennie. Rakiety wystarczą najwyżej na 3-4 dni, dlatego używają ich oszczędnie. Brakuje im broni, a zakłady zbrojeniowe nie mogą fizycznie realizować zamówień„. – Kolejną rosyjską broń można wyprodukować za 3-4 miesiące, jeśli w ogóle. Nie mają surowców. To, co wcześniej było dostarczane głównie ze Słowenii, Finlandii i Niemiec, jest teraz odcięte z powodu sankcji – informuje Riho Terras. Rosja wie, że przegrywa tę bitwę. Ukraina obnażyła jej słabą stronę Wladimir Putin mając z tyłu głowy wielką przegraną, jest gotowy zrobić dosłownie wszystko. Już teraz przygotowywane są kolejne prowokacje przeciwko niewinnym cywilom, w tym głównie kobietom i dzieciom. Celem jest wzbudzanie paniki. Cały plan Rosji opiera się głównie na panice. Jak zauważają publicyści z całego świata, Putin jest w wielkim szoku z powodu zaciekłego oporu, z jakim się spotkał na Ukrainie. Ukraina musi pozostać silna, a świat musi nieść jej pomoc w każdym wymiarze. Wciąż jeszcze nie jest za późno, aby tę wojnę wygrać. Do koalicji antywojennej dołączyła dziś Turcja, która zakazała rosyjskim okrętom wojennym wpływanie na Morze Czarne. To oznacza prawdziwy problem dla rosyjskiego prezydenta. Warto też wspomnieć, że Łotwa, Estonia i Litwa zablokowały przestrzeń powietrzną dla Rosjan. Nie można przejść obojętnie wobec faktu, że te małe państwa graniczące z Rosją mają obecnie większą odwagę w działaniu, niż czołowe kraje Unii Europejskiej. 26 lutego na dłuższy czas włamano się też do rosyjskich państwowych kanałów TV. Puszczano ukraińską muzykę i pokazywano symbole narodowe. Wojna toczy się więc na wielu frontach. Łącznie już 28 krajów zgodziło się przekazać Ukrainie broń i niezbędna pomoc medyczną. Źródło: Twitter, TVP Info, Interia 10 Brygada Kawalerii gen. Stanisława Maczka jako jedna z nielicznych jednostek Wojska Polskiego przedostała się w całości na Węgry i przeszła cały szlak bojowy polskich sił zbrojnych na zachodzie. Jednostka będąc w składzie sił alianckich kontynuowała tradycje 10 Brygady Kawalerii walczącej we wrześniu 1939r. Sformowana w Wielkiej Brytanii rozkazem Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego z 25 lutego 1942r. przeznaczono została do inwazji na okupowaną przez Niemców Francję. Desant żołnierzy 1 Dywizji Pancernej w Normandii trwał od 29 lipca do 4 sierpnia 1944r. bez strat. Dywizja została skoncentrowana w rejonie Bayeux z zadaniem wsparcia oddziałów kanadyjskich przy atakach na bronione przez Niemców wzgórza okalające Falaise. Ich opanowanie przy wsparciu armii amerykańskiej miało umożliwić odcięcie wojskom niemieckim (5 Armia Pancerna i 7 Armia) odwrotu poprzez zamknięcie ich w tzw. kotle. „Bijcie się twardo, ale po rycersku!” – mówił gen. Maczek I Dywizja Pancerna dowodzona przez gen. Stanisława Maczka składała się z ochotników z Polski. Do działań bojowych I Dywizja Pancerna gen. Maczka weszła 8 sierpnia 1944. 14 sierpnia rozpoczęła się druga faza bitwy, w której ponowili ataki na pozycje niemieckie. Dywizja podzielona na dwa zgrupowania zdobyła Chambois i Mont Ormel (wzgórza 262 - nazywane przez gen. Maczka „Maczugą”) okrążając wojska niemieckie i blokując im drogę ucieczki. Niemcy nie chcąc dopuścić do zamknięcia okrążenia zaatakowali Polaków, co umożliwiło części oddziałom wyrwanie się z okrążenia, jednak większość ich sił dostała się do niewoli. Polacy wzięli ponad 5 tys. jeńców tracąc przy tym 325 zabitych, 114 zaginionych, ok. tysiąca rannych. Niemieckie straty materiałowe wyniosły ponad 400 czołgów, 7 tys. innych pojazdów i blisko tysiąc dział. 21 sierpnia Polaków walczących o wzgórze Maczugę zluzowały oddziały kanadyjskie. Lądowanie na plażach Normandii, zacięte boje pod Caen i Falaise, walki o Abbeville i St. Omer we Francji, zdobycie belgijskich miast Ypres czy Ostendy, ostateczne wyzwolenie Gandawy, holenderskiej Bredy i innych miast okryły żołnierzy generała Maczka wielką i zasłużoną chwałą i sławą, o której powoli dowiadujemy się teraz, kilkadziesiąt lat o tych wydarzeń. Witano ich jak prawdziwych bohaterów, a mieszkańcy miasta Breda, każdemu żołnierzowi Dywizji przyznali Honorowe Obywatelstwo Miasta Breda. Służbę w szeregach I Dywizji Pancernej pełnił arcyksiążę Karol Stefan Habsburg z żywieckiej linii Habsburgów, jako zwykły żołnierz, 1 listopada 1990 roku został awansowany na generała broni. Po sukcesach we Francji dywizja wyzwalała miasta Belgii i Holandii. Miejscowa ludność witała ich jak bohaterów; w witrynach sklepowych wielu miejscowości pojawiły się napisy „Dziękujemy Wam, Polacy!”. Szlak bojowy dywizji gen. Maczka zakończyło zdobycie 5 maja 1945 r. bazy niemieckiej marynarki wojennej w Wilhelmshaven. 1 Dywizja Pancerna brała udział w walkach na froncie zachodnim łącznie przez 283 dni odnosząc straty ponad 5100 zabitych i rannych żołnierzy. W ciągu całej kampanii dywizja wzięła do niewoli ponad 52 tys. niemieckich żołnierzy. Gen. Stanisław Władysław Maczek urodził się w Szczercu pod Lwowem 31 marca 1892r., którego bronił w czasie wojny polsko-bolszewickiej, kiedy to odtworzył batalion szturmowy. Po wojnie Stanisłąw Maczek kontynuował służbę w Wojsku Polskim. W 1923r. uzyskał awans na podpułkownika, kolejno ukończył studia uzupełniające w Wyższej Szkole Wojennej i został szefem ekspozytury wywiadu wojskowego we Lwowie. Następnie pełnił funkcję zastępcy dowódcy 76 pułku piechoty oraz dowodził 81 pułkiem Strzelców Grodzieńskich. W 1938r. został dowódcą 10 Brygady Kawalerii, pierwszej polskiej jednostki zmotoryzowanej stanowiącej zalążek sił pancernych. Podczas kampanii 1939r. dowodzona przez gen. Maczka jednostka zadała ciężkie straty niemieckiemu XXIII Korpusowi Pancernemu oraz uczestniczyła w walkach wodwrotowych mających na celu opóźnienie marszów przeciwnika. Po raz kolejny walczył w obronie Lwowa, ale po wkroczeniu Armii Sowieckiej wraz z jednostką przekroczył granicę Węgier, gdzie został internowany. Przez Węgry przedostał się do Francji, gdzie, po awansie na generała brygady, częściowo odtworzył 10 Brygadę Kawalerii Pancernej, z którą u boku wojsk francuskich walczył później w Szampanii. Po kapitulacji Francji gen. Maczek ukrywał się w Marsylii, a następnie przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił ponownie do PSZ na Zachodzie, gdzie powierzono mu dowództwo nad 1 Dywizją Pancerną. 4 czerwca 1945r. na cześć gen. Stanisława Maczka, gen. Tadeusz Bór-Komorowski nadał zajętemu przez wojsko polskie 19 maja niemieckiemu miastu Haren nową nazwę Maczków, miało być częścią polskiej strefy okupacyjnej w Niemczech. W ciągu 10 dni mieszkańcy miasta zostali przeniesieni do innych miejscowości, a ich miejsce zajęło ok. 5 tysięcy Polek i Polaków uwolnionych z obozów pracy i obozów jenieckich. W pieczęci herbu miasta znalazł się kwiat maku, hełm i skrzydło husarskie, które były znakiem 1 Dywizji Pancernej ge. Maczka. Jesienią 1946r. Polacy zaczęli opuszczać Maczków, a w okolicy pozostali nieliczni więźniowie obozów. Niemiecką nazwę Haren przywrócono 10 września 1948r. Gen. Stanisław Władysław Maczek zmarł w dniu 11 grudnia 1992 r w Edynburgu w wieku 102 lat. Został pochowany zgodnie ze swoim życzeniem wśród swoich poległych żołnierzy na Polskim Wojskowym Cmentarzu Honorowym przy Ettensebaan w Bredzie. artykuły powiązane: Żołnierze generała Maczka. Doświadczenie i pamięć wojny Ostatni „Maczkowiec” Antoni Adamowicz z Pohorełki pow. Wołożyn woj. Nowogródzkie Źródło: Autor: Juliusz S. Tym Polska 1. Dywizja Pancerna została sformowana w składzie Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii w 1942 r. Decyzja o utworzeniu jednostki wynikała z planów rozwoju sił zbrojnych. Pierwsza próba stworzenia takiej dywizji została podjęta jeszcze we Francji w 1940 r., jednak strona francuska nie wyraziła na to zgody. Po klęsce Francji i ewakuacji polskich oddziałów na Wyspy Brytyjskie przystąpiono do formowania jednostek korzystając z brytyjskich etatów wojennych. Gospodarze od samego początku przywiązywali dużą wagę do tego, aby jednostki polskie funkcjonowały według brytyjskich standardów strukturalno-organizacyjnych, co upraszczało kwestie logistyczne, a w przypadku spodziewanych działań wojennych ułatwiało planowanie użycia tych jednostek, ponieważ miały dysponować takim samym potencjałem jak jednostki sił zbrojnych Brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Commonwealth). Poczet sztandarowy prezentuje sztandar 1. Pułku Artylerii Motorowej (?) 1. Dywizji Pancernej (przy drzewcu wstęga Orderu Virtuti Militari) Naczelnemu Wodzowi PSZ gen. broni Kazimierzowi Sosnkowskiemu, dokonującemu przeglądu wojsk jadąc w lekkim transporterze gąsienicowym Universal Carrier podczas wizyty w 1. Dywizji Pancernej. W pojeździe oprócz Naczelnego Wodza (w furażerce, salutuje): nierozpoznany generał brytyjski i oficer PSZ. Zapewne zima 1943/44 lub wiosna 1944 r. Fot. z zasobu IPN Oficerowie saperów z polskiej 1. Dywizji Pancernej przy moście pontonowym zbudowanym przez ich jednostkę przez rzekę podczas walk na froncie zachodnim we Francji, sierpień - wrzesień 1944 r. Mostem przejeżdża kolumna brytyjskich transporterów gąsienicowych Universal Carrier. W tle kolumna pojazdów wojskowych na drugim brzegu. Po lewej major (może dowódca 10. kompanii saperów mjr sap. Wiktor Neklaws), po prawej porucznik. Fot. z zasobu IPN Czołg A27M Mk VIII Cromwell IV z 10. Pułku Strzelców Konnych 1. Dywizji Pancernej na stanowisku w poprzek drogi za osłoną z żywopłotu (prawdopodobnie podczas walk w rejonie Falaise). Na boku wieży niewyraźny numer rejestracyjny ("T 188...3..."?). Fot. z zasobu IPN Początki – sformowanie i wyszkolenie Kwestia sformowania polskiej dywizji pancernej stała się przedmiotem prac studyjnych Sztabu Naczelnego Wodza w pierwszych miesiącach 1941 r. Największym problemem stojącym na przeszkodzie realizacji tego zamysłu był brak wystarczającej liczby podoficerów i szeregowców. Krytykowany z przyczyn politycznych układ Sikorski–Majski umożliwił uzupełnienie stanów osobowych jednostek polskich w Wielkiej Brytanii. Dzięki temu latem 1941 r. prace koncepcyjne dotyczące sformowania dywizji pancernej i negocjacje w tej kwestii prowadzone z brytyjskimi władzami wojskowymi zostały zdynamizowane. W rezultacie 25 lutego 1942 r. Naczelny Wódz, gen. Władysław Sikorski, wydał rozkaz o utworzeniu 1. Dywizji Pancernej (1. DPanc).1 W myśl tego rozkazu w skład dywizji miały wejść dotychczasowe jednostki i oddziały I Korpusu. Miały one sformować: - 10. Brygada Kawalerii Pancernej – brygadę pancerną, - 16. Brygada Czołgów – brygadę pancerną, - 1. dywizjon rozpoznawczy I Korpusu – pułk rozpoznawczy, - 10. Pułk Artylerii Lekkiej 10. Brygady Kawalerii Pancernej – pułk artylerii lekkiej, - 10. szwadron przeciwpancerny 10. Brygady Kawalerii Pancernej – pułk artylerii przeciwpancernej, - 1. dywizjon artylerii przeciwlotniczej I Korpusu oraz 10. bateria artylerii przeciwlotniczej 10. Brygady Kawalerii Pancernej – pułk artylerii przeciwlotniczej, - batalion saperów oraz 10. kompania saperów 10. Brygady Kawalerii Pancernej – oddziały saperów dywizji, - 10. szwadron łączności 10. Brygady Kawalerii Pancernej oraz oddziały łączności – oddziały łączności dywizji, - służby 10. Brygady Kawalerii Pancernej i 16. Brygady Czołgów – służby dywizji. Rozkaz Naczelnego Wodza poprzedziła jego decyzja, podjęta jeszcze w styczniu 1942 r., o wyznaczeniu na stanowisko dowódcy 1. DPanc gen. Stanisława Maczka, dotychczasowego dowódcy 10. Brygady Kawalerii Pancernej. Pierwsza próba stworzenia takiej dywizji została podjęta jeszcze we Francji w 1940 r., jednak strona francuska nie wyraziła na to zgody. Po klęsce Francji i ewakuacji polskich oddziałów na Wyspy Brytyjskie przystąpiono do formowania jednostek korzystając z brytyjskich etatów wojennych. Zanim pierwsza w historii oręża polskiego dywizja pancerna zaczęła funkcjonować, trzeba było kilkunastu tygodni pracy o charakterze organizacyjnym. Dopiero 11 marca 1942 r. zostało utworzone dowództwo 1. DPanc, a 2 maja gen. Maczek wydał swoje pierwsze wytyczne Generał zaprogramował cały proces szkolenia dywizji w systemie kwartalnym, odpowiadającym porom roku. Kolejne kwartały miały odpowiadać okresom szkolenia na poszczególnych szczeblach organizacyjnych: okres letni – załoga, pluton i szwadron (kompania, bateria); jesienny – pułk (batalion); zimowy – brygada, a wiosenny – szczebel dywizji. Dywizja początkowo otrzymała brytyjski sprzęt pancerny, przede wszystkim czołgi pościgowe Covenanter i Crusader. W latach 1943–1944 została w znacznej mierze przezbrojona w sprzęt produkcji amerykańskiej – czołgi średnie Sherman i lekkie Stuart; jedynie pułk rozpoznawczy przezbrojono w brytyjskie czołgi szybkie Cromwell. Kierunek szkolenia dywizji wynikał z brytyjskiej doktryny taktycznego użycia wojsk pancernych. Jednostka przeszła dwuletni proces szkolenia, stając się – dzięki upartej i wytrwałej pracy – wartościowym związkiem Polską innowacją było położenie nacisku na szkolenie dowódców w zakresie organizacji współdziałania między oddziałami poszczególnych rodzajów broni i służb w ramach taktyki broni połączonych, podczas gdy brytyjskie dywizje pancerne nie szkoliły się w taki Kwestie współdziałania oddziałów pancernych, motorowych, piechoty, artylerii, saperów i łączności były obecne w tematyce szkolenia na każdym jego etapie, w każdym ćwiczeniu taktycznym. Kolejne lata przygotowań kończyły się kilkutygodniowym szkoleniem poligonowym. Latem 1943 r. odbyło się ono w rejonie Cambridge, Newmarket, Bury St. Edmunds i Thetford. Zwieńczeniem trwającego półtora miesiąca szkolenia poligonowego było, mające charakter międzysojuszniczy, dwustronne ćwiczenie taktyczne z wojskami pod kryptonimem „Snaffle”, przeprowadzone w dniach 8–10 sierpnia 1943 r. Przeciwnikiem polskiej dywizji była kanadyjska 5. DPanc. W połowie maja 1944 r. polska 1. DPanc została skierowana na poligon Wolds w hrabstwie York w północnej Anglii, gdzie do końca czerwca 1944 r. zrealizowała cykl ćwiczeń dowódczo-sztabowych oraz taktycznych na szczeblu brygady i dywizji. Zwieńczeniem szkolenia poligonowego było ćwiczenie „Kestrel”, przeprowadzone w dniach 21–25 czerwca 1944 r., w czasie którego polska dywizja szkoliła się razem z francuską 2. DPanc gen. Philippe’a Marie Leclerca. Dowódca 1. Dywizji Pancernej gen. bryg. Stanisław Maczek (P) we włazie wieży czołgu, prawdopodobnie w rejonie Falaise (Normandia); sierpień 1944 r. Po lewej szef sztabu dywizji mjr (od 7 września ppłk) Ludwik Stankiewicz. Fot. z zasobu IPN Polscy czołgiści i francuskie dzieci na czołgu M4 Sherman z 1. Dywizji Pancernej podczas postoju w wyzwolonej miejscowości we Francji. Fot. z zasobu IPN Naczelny dowódca sił alianckich generał Dwight Eisenhower (2L) i dowódca polskiej 1. Dywizji Pancernej generał brygady Stanisław Maczek (3L) rozmawiają z polskimi żołnierzami podczas inspekcji na froncie zachodnim w Holandii. Listopad 1944 r. Fot. z zasobu IPN Jak wspomniałem, początkowo w składzie 1. DPanc znalazły się dwie brygady pancerne: 16. Brygada Pancerna (1., 2. i 3. Pułk Pancerny, 16. batalion dragonów, a później batalion strzelców podhalańskich) oraz 10. Brygada Kawalerii Pancernej (14. i 24. Pułk Ułanów, 10. Pułk Strzelców Konnych, 10. batalion dragonów). Jesienią 1943 r. dywizja musiała dostosować swoją strukturę do najnowszej organizacji brytyjskich dywizji pancernych, uwzględniającej doświadczenia wojenne z Afryki Północnej. Zamiast dwóch brygad pancernych pozostała tylko jedna, a miejsce drugiej zajęła brygada piechoty. Zwiększono ponadto potencjał artylerii polowej. Reorganizacja umożliwiła użycie 1. DPanc w działaniach 21. Grupy Armii. Latem 1944 r. stan etatowy dywizji wynosił 836 oficerów oraz 13 402 podoficerów i szeregowców. W skład jednostki wchodziły: - Kwatera Główna 1. Dywizji Pancernej, - dywizyjny pułk rozpoznawczy – 10. Pułk Strzelców Konnych (czołgi typu Cromwell), - 10. Brygada Kawalerii Pancernej, złożona z 1. i 2. Pułku Pancernego, 24. Pułku Ułanów (czołgi Sherman i Stuart) oraz 10. Pułku Dragonów (transportery opancerzone Half-Track i Carrier), - brygada piechoty – 3. Brygada Strzelców, złożona z 1. batalionu strzelców podhalańskich, 8. i 9. batalionu strzelców oraz samodzielnego szwadronu ciężkich karabinów maszynowych, - Artyleria Dywizyjna, złożona z 1. Pułku Artylerii Motorowej (armatohaubice samobieżne), 2. Pułku Artylerii Motorowej (armatohaubice ciągnione), 1. Pułku Artylerii Przeciwpancernej oraz 1. Pułku Artylerii Przeciwlotniczej, - Oddziały Łączności – szwadron dowodzenia i trzy szwadrony łączności, - Oddziały Saperów – trzy kompanie saperów i pluton mostowy, - Oddziały Zaopatrywania – trzy kompanie zaopatrywania, - Oddziały Techniczne – dwie kompanie warsztatowe, - Oddziały Sanitarne – dwie kompanie sanitarne i polowa stacja opatrunkowa, - szwadron regulacji ruchu. Szlak bojowy Na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. 1. DPanc wylądowała na plażach Arromanches w Normandii, gdzie została przydzielona do 2. Korpusu 1. Armii Kanadyjskiej. Dywizja gen. Maczka była jedyną spośród pięciu dywizji pancernych 21. Grupy Armii, która w kilka dni po przetransportowaniu do Normandii wzięła udział w ciężkich walkach, prowadząc przez dwa tygodnie niemalże nieprzerwanie działania mające na celu zamknięcie drogi odwrotu jednostkom niemieckiej 5. Armii Pancernej i 7. Armii Polowej. Walki te, w polskiej historiografii określane jako bitwa pod Falaise, dotyczą ostatnich dwóch faz bitwy w Normandii, trwających od 7 do 22 sierpnia 1944 r. Pierwsza faza to operacja „Totalize”, a druga to operacja „Tractable”, która stanowiła chrzest bojowy polskiej dywizji. Krytykowany z przyczyn politycznych układ Sikorski–Majski umożliwił uzupełnienie stanów osobowych jednostek polskich w Wielkiej Brytanii. Dzięki temu latem 1941 r. prace koncepcyjne dotyczące sformowania dywizji pancernej i negocjacje w tej kwestii prowadzone z brytyjskimi władzami wojskowymi zostały zdynamizowane. Niestety, 1. DPanc została użyta w sposób nieodpowiedni do warunków terenowych i ugrupowania bojowego przeciwnika. Pierwszego dnia walk oddziały pierwszorzutowe – 2. Pułk Pancerny i 24. Pułk Ułanów – poniosły bardzo poważne straty. Przeciwnikiem 1. DPanc była elitarna niemiecka 12. DPanc Waffen-SS „Hitlerjugend” o ponadprzeciętnej wartości bojowej, a teren kluczowy (key terrain), w oparciu o który można tworzyć punkty ciężkości działań – naturalne Schwerpunkte – znajdował się przez cały czas trwania operacji „Totalize” w rękach niemieckich. Dopiero opanowanie w drugim dniu operacji „Tractable”, 15 sierpnia 1944 r., przez oddziały 1. DPanc przeprawy na rzece Dives w rejonie Jort i Vendeuvre na lewym skrzydle kanadyjskiego 2. Korpusu umożliwiło zdynamizowanie działań dywizji i przejście do bardziej manewrowych form walki. Elastyczny plan działania kanadyjskiego 2. Korpusu i pozostawienie sposobu wykonania zadania bezpośrednim wykonawcom sprzyjały osiągnięciu sukcesu. Oddziały polskiej 1. DPanc 19 sierpnia zamknęły pierścień okrążenia wokół resztek niemieckiej 5. Armii Pancernej i 7. Armii Polowej, łącząc się w rejonie Chambois z oddziałami amerykańskiej 90. Dywizji Piechoty. Wówczas jednak 1. DPanc została pozbawiona swobody działania. Niemcy przeszli do kontrnatarcia. Przez trzy dni oddziały polskiej dywizji działały w okrążeniu w rejonie Chambois i Żołnierze piechoty z polskiej 1. Dywizji Pancernej na stanowisku na dachu uszkodzonego przez artylerię budynku w Hooge Zwaluwe koło Bredy w czasie walk nad Dolnym Renem w Holandii. Na pierwszym planie żołnierz celujący z ręcznego karabinu maszynowego 7,69 mm Bren Mk I, z tyłu żołnierz strzelający z pistoletu maszynowego kal. 9 mm Sten. 1 listopada 1944 r. (?) Fot. z zasobu IPN Polscy żołnierze piechoty z 1. Dywizji Pancernej idący ulicą w wyzwolonej Bredzie, 29 października 1944 r. Żołnierz po prawej niesie dużą saperkę i zawieszony na ramieniu potrójny zasobnik na pociski do ręcznego granatnika przeciwpancernego PIAT. Po lewej grupa witających Polaków holenderskich cywilów (kobiety, dzieci). Fot. z zasobu IPN Dowódca 21. Grupy Armii marsz. polny Bernard Montgomery (P) rozmawia z anonimowym oficerem (major?, podpułkownik?) sztabu podczas jednej z inspekcji oddziałów polskiej 1. Dywizji Pancernej (prawdopodobnie jesienią 1944 r. w Holandii). Pośrodku dowódca dywizji gen. bryg. Stanisław Maczek. Fot. z zasobu IPN 1. Dywizja Pancerna gen. Maczka zapłaciła niezwykle wysoką cenę za swój chrzest bojowy: 446 zabitych, 1501 rannych i 150 zaginionych. Oddziały dywizji walką udokumentowały najwyższy poziom wyszkolenia, który osiągnęły w ciągu dwóch lat. Ten wysoki poziom został potwierdzony w kolejnych zmaganiach na froncie zachodnim. Po odtworzeniu zdolności bojowej, 30 sierpnia 1944 r. dywizja przystąpiła do pościgu za cofającym się nieprzyjacielem, wyzwalając wiele miejscowości w północnej Francji, Abbeville i Saint-Omer. Z kolei 6 września przekroczyła granicę Belgii, wyzwoliła Poperinge, Ieper, Roeselare, Tielt, część Gandawy, Lokeren, Beveren-Waas i Sint-Niklaas. Osiągnięcie Tielt i kanału Gandawa–Ostenda w rejonie Aalter 8/9 września zakończyło okres pościgu. W dniach 10–21 września 1944 r. dywizja została użyta w terenie nieodpowiednim do działań broni pancernej i w sposób nieadekwatny do założeń taktyki jednostek pancernych. Oddziały 1. DPanc opanowały wówczas rejon Hulst, Axel i Terneuzen w holenderskiej Zelandii. Zwycięstwa dywizji osiągnięte we wrześniu w Belgii i Holandii ugruntowały jej wysoką pozycję w 21. Grupie Armii. To spowodowało, że od tej pory dywizja ze względu na swój poziom wyszkolenia i wysoką wydajność bojową była kierowana do prowadzenia działań również w terenie niesprzyjającym użyciu oddziałów pancernych – na pograniczu belgijsko-holenderskim w rejonie Baarle-Nassau, Bredy i szczególnie Moerdijk, a także na pograniczu holendersko-niemieckim i we Fryzji w Niemczech, gdzie podmokły teren w opinii gen. Maczka był znacznie trudniejszy niż obszar polskiego 1. Dywizja Pancerna wyzwoliła w północnej Francji – Abbeville i Saint-Omer, w Belgii – Poperinge, Ieper, Roeselare, Tielt, część Gandawy, Lokeren, Beveren-Waas i Sint-Niklaas, w Holandii – rejon Baarle-Nassau, Hulst, Axel, Terneuzen, Emmen, Stadskanaal i Winschoten, zdobyła Bredę i Moerdijk. W Niemczech sforsowała Küstenkanal, opanowała Papenburg, Filsum, Hesel, Halsbek, Felde oraz Moorburg, docierając do Wilhelmshaven. Pod koniec września 1944 r. 1. DPanc została operacyjnie podporządkowana brytyjskiemu 1. Korpusowi, w ramach którego prowadziła natarcie zmierzające do opanowania rejonu Baarle-Nassau, czego udało się dokonać 2 października. Po trzytygodniowej przerwie dywizja rozpoczęła działania, które zakończyły się 29 października zdobyciem Bredy, a 8 listopada – Moerdijk nad rzeką Hollandsch Diep. W okresie zimowym dywizja dozorowała brzeg rzeki Mozy. Na początku kwietnia 1945 r. ponownie weszła w skład kanadyjskiego 2. Korpusu i została użyta na pograniczu holendersko-niemieckim. W północno-wschodniej Holandii wyzwoliła Emmen, Stadskanaal i Winschoten. Następnie wkroczyła do Niemiec i w trakcie ciężkich walk sforsowała Küstenkanal, opanowała Papenburg, Filsum, Hesel, Halsbek, Felde oraz Moorburg, wychodząc na podejścia do Wilhelmshaven, gdzie 5 maja 1945 r. zastała ją kapitulacja wojsk niemieckich. Następnego dnia oddziały 1. DPanc wkroczyły do niemieckiej bazy morskiej Wilhelmshaven, przyjmując kapitulację garnizonu Naczelny dowódca sił alianckich generał Dwight Eisenhower (1L) i dowódca polskiej 1. Dywizji Pancernej generał brygady Stanisław Maczek (2L) podczas inspekcji oddziałów polskich w Holandii. Listopad 1944 r. Fot. z zasobu IPN Mieszkańcy Bredy z pamiątkową tablicą "Dziękujemy Wam Polacy" z wizerunkiem gen. Stanisława Maczka. Fot. z zasobu IPN przekazana przez SWAP Dowódca Korpusu Kanadyjskiego, burmistrz miasta Breda, gen. Stanisław Maczek na trybunie honorowej. Fot. z zasobu IPN przekazana przez SWAP Po odwilży października 1956 r. tematykę dziejów dywizji zmonopolizował Franciszek Skibiński. W latach 1956–1982 na łamach „WPH” ukazało się 8 artykułów jego autorstwa poświęconych działaniom 1. DPanc. W 1958 r. na rynek trafiło 1. wydanie jego książki Pierwsza pancerna, utrzymanej w specyficznym, charakterystycznym dla tego autora stylu. Bilans walk W czasie dziewięciomiesięcznej kampanii dywizja zadała liczne straty przeciwnikowi, biorąc do niewoli 18 744 jeńców, podczas gdy jej straty wyniosły 969 zabitych, 3320 rannych oraz 300 zaginionych. Po zakończeniu działań wojennych 1. DPanc pozostała we Fryzji, rozpoczynając służbę okupacyjną. Dowództwo nad jednostką 23 maja 1945 r. przejął gen. Klemens Rudnicki, a gen. Maczek objął stanowisko dowódcy I Korpusu w Wielkiej Brytanii. W połowie czerwca tego samego roku polska 1. DPanc została włączona do brytyjskiego 30. Korpusu jako część Brytyjskiej Armii Renu (British Army of the Rhine – BAOR). Dowództwo dywizji stacjonowało w Meppen, który otrzymał polską nazwę Maczków. 1. DPanc przyjęła w podporządkowanie 1. Brygadę Spadochronową, z którą wspólnie pełniła służbę okupacyjną aż do lata 1947 r. Pierwsza Pancerna na kartach historii Jedną z pierwszych publikacji poświęconych 1. DPanc było opracowanie autorstwa kwatermistrza dywizji, mjr. Jana Marowskiego, który wykorzystał zbiór zdjęć dowódcy szwadronu dowodzenia 2. Pułku Pancernego, kpt. Oskara Jazdowskiego. Autor tej publikacji, która doczekała się wydania w Polsce, ukrywał się pod pseudonimem „Jamar”, który można odczytywać dwojako – Jazdowski i Marowski bądź Jan Marowski jako autor W 1947 r. ukazał się zbiór wspomnień zatytułowany 1. Dywizja Pancerna w walce, poświęcony walkom na szlaku bojowym od Normandii do Można tu jeszcze wymienić wspomnienia gen. Maczka10, prace gen. Antoniego Grudzińskiego11, płk. dypl. Tadeusza Wysockiego12 oraz wielu innych autorów próbujących zmierzyć się z tym tematem13. Niestety, w większości tych prac zdarzają się błędy i uproszczenia. Dowódca II Korpusu polskiego i Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. dyw. Władysław Anders (w środku) oddaje honory pocztom sztandarowym 24. Pułku Ułanów (w głębi) i 10. Pułku Dragonów (po prawej) podczas inspekcji oddziałów 1. Dywizji Pancernej na froncie zachodnim. Obok dowódca dywizji gen. bryg. Stanisław Maczek (2L). Na pierwszym planie po prawej robiący zdjęcie nieznany z nazwiska fotograf wojskowy. Holandia, kwiecień 1945 r. Fot. z zasobu IPN Dowódca 21. Grupy Armii marsz. polny Bernard Montgomery (2L) przypina odznaczenie dowódcy polskiej 1. Dywizji Pancernej gen. bryg. Stanisławowi Maczkowi podczas wizyty w Bredzie. Po prawej stoi najprawdopodobniej dowódca 1. Armii kanadyjskiej gen. Henry "Harry" Crerar, trzymający krzyż Orderu za Wybitną Służbę (bryt. Distinguished Service Order, przyznany gen. Maczkowi. W tle flagi Wielkiej Brytanii i Polski, żołnierze Wojska Polskiego. 25 listopada 1944 r. Fot. z zasobu IPN Atmosfera wokół Polskich Sił Zbrojnych, która powstała w kraju po II wojnie światowej, nie sprzyjała publikowaniu jakichkolwiek prac poświęconych 1. DPanc. Po odwilży października 1956 r. tematykę dziejów tej dywizji w praktyce zmonopolizował Franciszek Skibiński. W latach 1956–1982 na łamach „Wojskowego Przeglądu Historycznego” ukazało się łącznie osiem artykułów jego autorstwa poświęconych działaniom 1. W 1958 r. na rynek trafiło pierwsze wydanie książki Skibińskiego Pierwsza pancerna, utrzymanej w specyficznym, charakterystycznym dla jej autora stylu (doczekała się sześciu wydań).15 W kolejnych latach pojawiły się jego publikacje zwarte dotyczące walk W okresie PRL jeszcze tylko jeden oficer 1. DPanc opublikował swoje wspomnienia – płk dypl. Władysław Dec, który, opisując dzieje dywizji, w znacznej mierze wykorzystał wcześniejsze opracowania W PRL nigdy nie zostały wydane wspomnienia gen. Maczka, który we wrześniu 1946 r. został pozbawiony obywatelstwa przez wasalne wobec Związku Sowieckiego władze komunistyczne. Tekst pochodzi z nr 5/2018 „Biuletynu IPN” 1 Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego (dalej: IPMS), Naczelne władze wojskowe, sygn. A XII 22/10, Naczelny Wódz i Minister Spraw Wojskowych, 400/ tjn./ Sformowanie 1. Dywizji Pancernej – zarządzenia wstępne z 25 II 1942 r. 2 IPMS, 1. Dywizja Pancerna, sygn. A V 1/54, 1. Dywizja Pancerna, 102/tj. wyszk. 42, Wytyczne wyszkolenia na okres letni 1942 r. z 2 V 1942 r. 3 Szerzej na temat szkolenia dywizji: Tym, 1. Dywizja Pancerna. Organizacja i wyszkolenie, Warszawa 2009, s. 307–527; idem, Wojska pancerne Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1940–1947. Doktryna, organizacja, szkolenie i działania bojowe, Warszawa 2012, s. 536–569. 4 T. Place, Military Training in British Army 1940–1944. From Dunkirk to D-Day, London 2000, s. 102–105, 118–120; Tym, 1. Dywizja Pancerna…, s. 32–42. 5 Szerzej na temat walk dywizji w Normandii: J. Kutzner, Tym, Polska 1. Dywizja Pancerna w Normandii, Warszawa 2010. 6 S. Maczek, Od podwody do czołga. Wspomnienia wojenne 1918–1945, Edinburgh 1961, s. 232–233. 7 Szerzej na temat walk dywizji na terenie Niemiec: Tym, Zarys działań polskiej 1. Dywizji Pancernej w północno-wschodniej Holandii i we Fryzji w kwietniu i maju 1945 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2011, nr 3, s. 129–166. 8 K. Jamar, Śladami gąsienic Pierwszej Dywizji Pancernej, Hengelo 1946, Wrocław 1948. 9 1. Dywizja Pancerna w walce, red. zbior., Brussels 1947 (reprint: Bielsko-Biała 2002). 10 S. Maczek, Od podwody do czołga…. 11 A. Grudziński, Zarys historii wojennej 1 Dywizji Pancernej, „Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej” 1964, nr 34. 12 Wysocki, 1 Polska Dywizja Pancerna 1938–1947, Londyn 1989. 13 Przykłady takich publikacji z ostatnich lat: J. Nadzieja, Falaise 1944, Warszawa 2003; J. Solarz, 1 Dywizja Pancerna 1939–1944, Warszawa 2003; idem, 1 Dywizja Pancerna 1944–1947, Warszawa 2004; E. McGilvray, Marsz czarnych diabłów. Odyseja Dywizji Pancernej generała Maczka, Poznań 2006; K. Śledziński, Czarna kawaleria. Bojowy szlak pancernych Maczka, Kraków 2011. 14 F. Skibiński, Zarys dziejów 1 Dywizji Pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1956, nr 1; idem, Operacja Falaise 7–21 sierpień 1944, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1957, nr 2; idem, 1 Dywizja Pancerna w walce o wyzwolenie Francji – „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1961, nr 1; idem, Udział 1 Dywizji Pancernej w wyzwoleniu Belgii i Holandii w 1944 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1962, nr 1; idem, Walki 1 Dywizji Pancernej w ostatnim okresie drugiej wojny światowej, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1966, nr 2; idem, Bój pod Axel 15– r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1968, nr 3; idem, Polacy w dwóch bitwach na zachodzie w 1944 r. Monte Cassino – Falaise, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1974, nr 3; idem, Bitwa pod Falaise, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1982, nr 2. 15 Idem, Pierwsza pancerna, Warszawa 1958, 1960, 1966, 1968, 1970, 1979. 16 Idem, Axel, Warszawa 1979; idem, Falaise, Warszawa 1984. 17 W. Dec, Narwik i Falaise, Warszawa 1959, 1967.

czarne polskie wojska pancerne